Người kể chuyện tình thành Cổ Loa trong một đêm mưa *

Nguyễn Việt Chiến - Người kể chuyện tình thành Cổ Loa
trong một đêm mưa

• Văn hóa - nghệ thuật
  

Nguyễn Việt Chiến


Theo blog Nguyễn Việt Chiến





Có người nói với tôi, nhà thơ
Đỗ Trung Lai có tài kể chuyện nghe như bịa mà người nghe nhiều khi “tin
đến sái cổ”. Tôi không nghĩ như vậy, nhưng gần anh mới biết, cái duyên
kể chuyện cũng là một nét độc đáo của nhà thơ tài hoa này. Trong một lần
ngồi uống rượu với “cổ hũ, lòng lợn” ở nhà anh, tôi được nghe Đỗ Trung
Lai kể lại câu chuyện khá thú vị về “lai lịch” bài thơ “Lời Mỵ Châu” của
anh.
nhà thơ Đỗ Trung Lai



Đỗ Trung Lai thong thả kể về chuyện một người con gái đã đến trong
giấc mơ của anh: “Vào một đêm khuya khoắt. Gió bấc. Mưa phùn. Chợt một
người con gái đến bên đầu giường tôi, khóc, rồi than rằng: “Sao các nhà
thơ ta bất công thế này”-“Chúng tôi đã làm gì mà em bảo chúng tôi bất
công”-Tôi hỏi lại. “Thì đấy, mấy trăm năm nay, các anh chỉ một mực khóc
thương Vương Thúy Kiều. Lại còn đồng thanh bảo rằng, đó là một người đàn
bà khổ nhất giời Nam ”. “Nàng ấy không khổ thì còn ai khổ nữa?”. “Sao
lại nói thế được? Nàng ấy yêu và được yêu, được hẹn thề: "Tóc mây một
món dao vàng chia đôi". Bán mình chuộc cha là tự nguyện. Mười năm lưu
lạc cũng còn được nương bóng vua Từ Hải, được nhờ túi phong lưu của
chàng Thúc. Sau lại được tái hồi Kim Trọng: "Hoa tàn mà lại thêm
tươi-Trăng tàn mà lại hơn mười rằm xưa". Thân thì thế, danh thì ông Tiên
Điền bênh cho: "Chữ trinh kia cũng có ba, bảy đường; Rằng nàng lấy hiếu
làm trinh". Thế là thân, danh đều vẹn. Nàng ấy khổ sao bằng em được”.
Tôi giật mình vội hỏi:Thế chuyện của em ra sao?. “Em bị gả cho
thằng gián điệp! quay đi quay lại chưa hiểu ra sao thì bị chém đầu. Mà
người chém, trời ơi, lại là cha mình!”. Người con gái ấy nói rồi cứ khóc
mãi không thôi, trong nước mắt hình như có máu. Tôi nhìn kỹ, đó là một
nàng chừng tuổi trăng tròn, mặt hoa da phấn, cốt cách lá ngọc cành vàng,
trên mình khoác chiếc áo lông ngỗng. Chợt hiểu, tôi bảo: “Ra em là Mỵ
Châu đấy ư? Đúng rồi, em mới là người đàn bà khổ nhất giời Nam !”. Nàng
ấy nghe, nét mặt có vẻ vui lên một chút. Khi tỉnh hẳn, chỉ còn mình tôi
trong phòng. Trên bàn viết có mấy chiếc lông ngỗng trắng tinh. Lấy làm
lạ, tôi cầm một chiếc lông ngỗng làm bút, viết bài thơ tạ lỗi Mỵ Châu”.
Kể xong câu chuyện trên, Đỗ Trung Lai ngửa mặt lên buồn bã, uống
hết một chén rượu. Anh cầm đũa gõ vào thành bát, rồi nhấn nhá hát theo
điệu ca trù bài thơ “Lời Mỵ Châu” sau đây:
Cha ơi, cha chọn rể
Cha đắp lũy xây thành
Mà sao khi nước mất
Cha xử con tội hình
Thần rùa biết cơ giời
Cớ sao còn tặng nỏ
Sao nỡ trỏ vào em
Giặc đằng sau vua đó
Chàng đã phụ đời ta
Từ khi chưa gặp mặt
Chuyện tình thành Cổ Loa
Đau trước ngày thứ nhất
Sống cũng chẳng được nào
Nước mất, tình cũng mất
Nhưng chết dưới gươm cha
Thì ngàn năm oan nghiệt
Nỗi oan này hóa ngọc
Dưới chín tầng bể sâu
Thần với người đâu cả
Bao giờ thì biết yêu?
Đỗ Trung Lai hát xong bài thơ, lúc ấy, hình như cả anh và tôi,
mắt đều nhòe ướt. Câu chuyện kể trên và bài thơ viết đêm mưa gió ấy, Đỗ
Trung Lai đưa toàn bộ vào bài thơ “Lời Mỵ Châu” in trong tập thơ "Đêm
sông Cầu" của anh do NXB Quân đội Nhân dân ấn hành năm 2003. Có lẽ anh
là một trong số ít các nhà thơ đương đại đầu tiên đưa truyện vào trong
thơ, dùng truyện minh họa cho thơ và ngược lại. Trong tập "Đêm sông
Cầu", có nhiều bài Đỗ Trung Lai viết theo thể chuyện- thơ ấy.
Khoảng 30 năm trước đây, bài thơ “Đêm sông Cầu” của Đỗ Trung Lai
được phổ nhạc, cũng là bài thơ tình đầu tiên anh tặng vợ mà giai điệu
tha thiết còn đọng tới hôm nay:
Em là cô Tấm thảo hiền
Đến giữa đời anh trẩy hội
Tình đã trao nhau êm đềm
Mà vẫn mắt nhìn bối rối
Em nói nhẹ như hơi thở
Anh nghe để nhớ suốt đời
Giữ tình yêu như giữ lửa
Đường quên, đừng tàn, đừng nguôi
Trong số ít các nhà thơ khéo chiều vợ thì Đỗ Trung Lai nổi tiếng
là nhà thơ thích “nịnh vợ” bằng thơ, bằng chứng là trong tập thơ anh in
năm 2003, trong số 74 bài thơ, thì có tới hơn chục bài thơ viết tặng “bà
xã”. Theo Đỗ Trung Lai, làm thơ không phải là một nghề, với cái nghĩa
là có thể đào tạo những người thợ của nó. Tuy nhiên, thơ lại cần có tính
chuyên nghiệp cao. Mặc dù vậy, không thể lấy “tay nghề” để thay cho
“nàng thơ” được.
“Tôi vẫn luôn cho rằng: Nhà thơ không phải là người có thế
viết ra những câu thơ mà là người không thể không viết ra những câu thơ.
Khi mà trong lòng không có thơ thật, thì đừng ép mình làm thơ làm gì.
Làm như thế là tự lừa mình, và sau đó là lừa độc giả. Theo cách nghĩ
này, không ai là người có “nghề cảm hứng” cả. Và vì vậy, tôi mới nói
rằng, làm thơ không phải là một nghề. Và vì vậy, làm thơ được đã sướng,
nhưng giá mà không phải làm thơ thì còn sướng hơn. Nói thế thôi, chứ chả
ai chống được mệnh!”, nhà thơ Đỗ Trung Lai nhẩn nha nói với tôi.